Aftermovie & verslag van Landelijke Practoratendag 2024

Het is met de Landelijke Practoratendag een beetje als met de Zwarte Cross: je gaat er een keer heen en voor je het weet, wil je het nóóit meer missen. En dus togen ook dit jaar bijna 300 mensen op 4 december naar Leerhotel Het Klooster in Amersfoort. Volle bak, vertelde dagvoorzitter Marcel Bamberg. Sterker nog, er bleek zelfs een wachtlijst voor deze 8^e editie. En – even de blik vooruit naar het eind van de dag – van die 300 aanwezigen haakt dan niet, zoals bij zo veel conferenties, de helft na de eerste middag- pauze af, maar blijven de stoelen tot en met de laatste dankwoorden bezet.

Bekijk hier de aftermovie

Verslag van de dag

Tijdens elke Practoratendag gaat het over kwaliteitsverbetering op meerdere niveaus: hoe realiseer je dat binnen een practoraat en als opbrengst van de activiteiten, maar ook als practoraten samen, in de positionering en zichtbaarheid van de practoraten als expertiseplatforms in het mbo. Er is veel te halen, maar ook de ‘leerhonger’ en de motivatie om uit te wisselen en te delen zijn op een Practoratendag bijna tastbaar. Lees hieronder het verslag van de dag en/of klik door naar de pagina Landelijke Practoratendag 2024, waar je alle opbrengsten terugvindt.

In the spotlight

‘Hoe plaatsen we practoren nog meer in de schijnwerpers ?’, luidt een vraag die plenair wordt opgeworpen. Er ligt een taak voor communicatie-afdelingen. Aan de andere kant lijken de practoren als boegbeeld het licht wel te vangen, en lijkt de uitdaging meer om de mensen rondom de practor in de schijnwerpers te krijgen. ‘Focus op de gerealiseerde impact’, zo luidt een aanbeveling, maar ook: hoe krachtig is het wanneer ánderen, zoals de bedrijven en het werkveld, het verhaal vertellen! Een nieuw filmpje, een zogenaamde explainer, met uitleg over practoren kan helpen. En dan staan de practoren echt in the spotlight: namens het bestuur van de Stichting ontvangen alle practoren de ‘PractorPenning’, als blijk van erkenning en waardering voor hun significante bijdrage aan de innovatiekracht van het mbo.

De locatie van dit jaar is als monument van de Orde der Kruisheren niet alleen een bijzonder mooie, maar ook bijzonder passende omgeving: hier worden studenten van de hotelschool van MBO Amersfoort in een realistische leeromgeving opgeleid. Cees in ’t Veld, namens het College van Bestuur van MBO Amersfoort, heet de bezoekers welkom: “Practoraten vormen een brug tussen praktijk en onderwijsinnovatie. Het zijn pioniers die het fundament leggen voor kwaliteitsverbetering en innovatie. Onderzoek is een essentiële pijler in de ontwikkeling van studenten tot wendbare professionals.”

The maker is the message

Tijd voor de keynote van Kees Klomp, programma-manager Agency! bij Windesheim Zwolle; een indrukwekkend en bevlogen verhaal. Kees schetst de aanloop naar Agency!, vanuit zijn lectoraatsonderzoek bij de Hogeschool Rotterdam. Het vertrekpunt vormde de erkenning dat alle maatschappelijke crises veroorzaakt zijn door de economie. Dat vroeg om een kritische blik op het economisch onderwijs, immers onderwijs is de ultieme plek om aan systeemverandering te werken, met als ambitie om vaardige transitieprofessionals op te leiden. De vraag is dan: hoe verander je het systeem? Het antwoord: niet door te focussen op overdracht van kennis en kunde, de twee meest dominante factoren in het onderwijs. Er verandert namelijk pas echt iets, als de student wíl veranderen: wil/intrinsieke motivatie blijkt een cruciale factor.

In zijn rol bij Windesheim heeft Kees de taak de wilskracht van studenten te ontwikkelen en ze verschillig te maken door het ontwikkelen van drie elementen:

1. een gevoel van urgentie/gedrevenheid: van hoofd naar hart (‘voelen’);
2. handelingsperspectief (‘je kunt er wat aan doen’). Dit gaat over agency vanuit het besef dat ‘macht alleen macht is als je die erkent’ (dissolutie = macht oplossen) en dat systemen in ons hoofd zitten. Niet bezig zijn met ‘symptomatische economie’, maar met onderliggende mens- en wereldbeelden biedt ruimte om verandering te creëren.
3. In het derde element, namelijk ‘community’ komen deze zaken samen: Amplitie betekent niet vechten tegen het systeem, maar een nieuw model en een nieuwe onderstroom creëren.

Dat gebeurt bij Windesheim via projecten van studenten. Een belangrijke les: interventies hoeven niet groots en meeslepend te zijn om verandering te bewerkstelligen. “Alles wat je denkt, bent en voorstaat doet ertoe”, zegt Kees: ‘The maker is the message’, en dat is precies waarom ik zo gek ben op het mbo!’ Alle studenten krijgen elke week twee vragen voorgelegd: ‘Wat wil je/waar ga je van aan?’ en ‘Wat vraagt de wereld van je?’ Kees besluit: “Het onderwijs moet op z’n kop: vanuit zelfkennis/de binnenwereld werkend naar de bijdrage/impact die je wil leveren in de buitenwereld naar de vakwereld. Hoop is de belangrijkste vaardigheid die we studenten moeten aanleren, niet wensdenken of doemdenken, maar: Ga iets doen!”

Goodiebag

Terug naar de thuisbasis: practor Franck Blokhuis, Manuela Koops – van Halteren en David de Visser (beide docent-onderzoekers) nemen ons mee in de werkwijze van het practoraat Werkend leren – Lerend werken, dat zich toelegt op de vraag hoe leeromgevingen gericht op lerend werken en werkend leren kunnen worden versterkt en hoe co-creatie (door studenten, onderwijsteams en leerbedrijven) daaraan bijdraagt. Co-creatie vergroot de kans op duurzaam gedragen oplossingen. Via dialoogsessie haalde het practoraat individuele wensen op om die met alle onderwijsbedrijven in een vervolgronde te comprimeren tot vier veranderwensen. De uitgereikte goodiebags bevatten een aantal tools en producten van het practoraat, zoals een mooi boekje over het hoe en wat van leervragen en de manier waarop het practoraat toegevoegde waarde in beeld brengt. Vanuit de stichting Practoraten.nl was een duurzaam (uitwisbaar) notitieboekje toegevoegd en de nieuwe flyer over de beweging van practoraten.

Passend kwaliteitskader

Na de lunch zijn er twee workshoprondes, met inspirerende verhalen uit, over en voor practoraten. Zo schakelen Marc van der Meer en Eveline Rijnen, beide lid van de kwaliteitscommissie, via de methodiek van het wereldcafé de aanwezige practoraatsleden in om input te leveren voor een nieuw kwaliteitskader, om de kwaliteit en positionering van practoraten te versterken. In kwantitatieve zin gaat het goed met de practoraten; daarom is het tijd om de blik te richten op de kwaliteit. Daarbij wordt voortgeborduurd op de resultaten beschreven in het artikel in tijdschrift Tops, dat vorige Practoratendag is uitgereikt: Kennis circuleert niet automatisch; practoraten vormen een kleine en betekenisvolle wereld in een grote schoolomgeving, hetgeen om behendig opereren vraagt om resultaat te boeken; hbo en mbo hebben hun eigen toegevoegde waarde. Een whitepaper is in voorbereiding, zo ook een artikel in DNM (De Nieuwe Meso). De kwaliteitscommissie onderschrijft de tip, die ook in deze workshop wordt gedaan, om niet alleen een waarderende review aan het begin te organiseren, maar ook tussentijds en aan het eind te evalueren. Dat geeft ook input voor doorgaande professionalisering van practoraten. Omdat de practoraten een enorm breed spectrum aan inhoudelijke expertise beslaan, is een andere tip om inhoudelijke expertise aan de kwaliteitscommissie toe te voegen. De practoraten hebben een slag gemaakt in het denken over kwaliteit.

In de workshop gaan de deelnemers in groepjes aan de slag met drie thema’s – de empirische cyclus, de doorwerking en de organisatie van het practoraat als werkgemeenschap – met het oog op een passend kwaliteitskader. Een greep uit de input: Zou een ethische commissie in de context van het mbo een landelijk issue kunnen zijn? Biedt de regulatieve cyclus (zoals ontwikkeld door Van Strien voor praktijk- en handelingsgericht onderzoek) een werkbaar en passend alternatief voor de empirische cyclus voor onderzoek in de context van het mbo? Kan een peer review een instrument zijn in een midterm review, mede met het oog op professionalisering of voor uitbreiding van inhoudelijke expertise? De kwaliteitscommissie nodigt practoren van harte uit om in de komende periode mee te denken in de ontwikkeling van een passend kwaliteitskader.

Verlangen vangen

In de workshop met de mooie titel ‘Verlangen vangen’ van Pieter Baay en Andrea Klaeijsen gaan de deelnemers aan de slag met de doorwerking van hun eigen practoraten. Aan de hand van een kwadrantenmodel, ontwikkeld met Daan Andriessen, verbeeld in een aantal A4-tjes die op de grond worden gelegd, gaat elke deelnemer letterlijk in zijn of haar opgave staan. De kwadranten worden gevormd door de vier typen doorwerking met practoraten:

1. persoonsontwikkeling (wie leert er eigenlijk, wie help je ontwikkelen?)
2. kennisontwikkeling (wat hebben we door te vertellen na onze acties?)
3. systeemontwikkeling (wat verandert er eigenlijk?)
4. productontwikkeling (wat lever je op aan infographics, tools?).

Een deelnemer staat in het midden en licht beknopt het practoraat en de opgave toe: wat is het onderwerp, wie wil je bereiken en wat wil je opleveren? Dat gebeurt kort, bij wijze van spreken als een riedeltje dat je zo kan afdraaien. Door vervolgens in de opgave te gaan staan en de doelen echt te gaan voelen, geholpen door drie feedbackgevers die vanaf de zijlijn verhelderende vragen stellen, ontdekt de deelnemer waar de energie op zit. Als ontwerpproces of als waarderende review vraagt het werken met dit model tijd, vertrouwen en veiligheid. Maar ook in sneltreinvaart bleek de oefening al interessante resultaten en inzichten op te leveren.

Het maakte duidelijk waar het verlangen ligt -en dat sloot ook weer prachtig aan bij de keynote-, maar maakte soms ook duidelijk waar de weerstand zit, bijvoorbeeld bij beelden van kennis of productontwikkeling. Het maakte sommige deelnemers bewust van de assen waarop ze opereren.

Beweging naar de bitterballen

Geen practoratendag zonder panel. Adnan Tekin (voorzitter van de MBO Raad), Jeanette Oostijen (voorzitter van het Vista College en bestuurslid van de Stichting Practoraten.nl), Rianne Veldt-Meijer (practor Bio Sciences mboRijnland) en
Jorick Scheerens (programmadirecteur van de Stichting Practoraten.nl) buigen zich over een aantal stellingen rond de toekomst van practoraten, door het publiek aangedragen. De practoraten als beweging zijn een feit, niet alleen vanwege het aantal dat nog steeds groeit, maar ook in de positionering als wezenlijk onderdeel van de mbo-werkagenda. Er ontstaat versnelling. De ontwikkeling van de kwaliteit is een speerpunt voor de komende periode: hoe geven we invulling aan onderzoekend vermogen en hoe stellen we onszelf in staat om uitspraken te doen over onze bijdrage aan het mbo en maatschappelijke doelstellingen.

Grappig genoeg leveren de stellingen weinig discussie op, en af en toe wat nuancering: Nee, een looptijd van maximaal vier jaar voor een practoraat is geen goed idee, maar om ‘frisheid’ te behouden zou een practor eventueel wel gewisseld kunnen worden. Niemand onderschrijft de stelling dat onderzoek alleen door harde wetenschappers uitgevoerd kan worden, maar er is wel verdeeldheid over de vraag of een practor gepromoveerd moet zijn. Ja, natuurlijk spelen practoraten een cruciale rol in een toekomstbestendig of – behendig mbo. Een (hoger) geoormerkt bedrag in de lumpsum zou helpen. De 25 miljoen staan vast, maar (structurele) keuzes liggen ook bij instellingsbesturen. En het zou goed zijn als het regionale bedrijfsleven, sectoren en branches zich (ook) zouden laten horen over het onderscheidend vermogen van de practoraten, in de woorden van Adnan Tekin: de innovatie in de beroepspraktijk.

De vooruitblik naar 2025 laat zich in een paar woorden samenvatten: doorgaan op de ingeslagen weg en als beweging nóg meer samen optrekken en elkaar versterken. En dan is het tijd voor de beweging naar de bitterballen. Tot de volgende keer!

Door Eva Voncken, Bureau Turf